Trong quá trình não trưởng thành, bé có những biến đổi, phát triển về tâm thần và vận động tùy theo tuổi. Điều này được đánh giá một cách gián tiếp bằng việc khảo sát 4 khía cạnh:

• Chức năng của các giác quan, sự phát triển về lời nói.
• Tình hình vận động của bé.
• Sự khéo léo phối hợp các động tác.
• Quan hệ của bé đối với môi trường xung quanh (giao tiếp, chơi đùa).

Các yếu tố trên nằm trong các yếu tố quan trọng giúp đánh giá bé phát triển bình thường hay bất thường.

Chức năng của các giác quan, sự phát triển về lời nói

Bé nhìn ngắm mặt mẹ, lắng nghe giọng mẹ, ngửi mùi hương từ mẹ, cảm nhận sự vuốt ve của bàn tay mẹ và sự mềm mại của da thịt mẹ. Đó là cách bé nhận biết mẹ và “thấu hiểu” mẹ.

Bé giật mình khi có tiếng động lớn. Mắt hướng về nơi có ánh sáng. Mắt có thể dõi theo một vật di động từ bên này sang bên khác cách 15-20 cm. Thị lực của bé lúc này khoảng 20/200. Điều đó có nghĩa bé chỉ có thể nhìn thấy trong khoảng cách gần nhất. Bé cũng có thể nhìn theo mẹ ở khoảng cách trên, nhưng không phân biệt được các gương mặt cũng như màu sắc với nhau.

Ngay cả khi người mẹ giải quyết hầu hết những vấn đề của bé, các bé vẫn sử dụng những giác quan của mình để giải quyết một số vấn đề riêng. Bé rùng mình để khỏi lạnh, bé rụt lại khi cảm thấy đau và “giật mình” để nhắc nhở cha mẹ phải bế cẩn thận! Bé cũng giải quyết luôn “nhu cầu” của cái bụng bằng cách khóc mỗi khi đói. Bé “phát âm” nhiều trước khi biết cách sử dụng từ ngữ.

Quan sát kỹ gương mặt, người mẹ sẽ thấy được một số cảm xúc căn bản của bé. Quan sát tay và toàn bộ cơ thể, bé sẽ “nói” cho bố mẹ biết cảm giác và điều bé đang muốn.

Tình hình vận động của bé

Bé nằm ngửa, đầu nghiêng một bên. Để bé ngồi, đầu sẽ ngả ra trước và lưng còng lại. Nếu cho bé đứng trên bề mặt cứng và kéo chân xuống, thẳng người, bé thường có phản ứng rút chân, co người lại.

Bé có khả năng điều khiển quay đầu. Điều tiến bộ nhất bé có thể làm được là nâng đầu lên cách nền 2,5 cm trong chốc lát khi nằm sấp.

Bé chưa có biểu hiện về sự khéo léo phối hợp các động tác. Hai tay bé thường nắm chặt lại. Nếu mở ra và để ngón tay của bạn chạm vào lòng bàn tay, bé sẽ lập tức nắm chặt lại. Đó là “phản xạ nắm”, bé có thể nắm chặt mọi thứ đặt trong lòng bàn tay.

Nếu bị giật mình, bé sẽ dang rộng cánh tay và chân ra.

Quan hệ của bé đối với môi trường xung quanh

Bé nín khóc khi được bế và trò chuyện. Nhìn chăm chú vào mặt mẹ khi được cho bú và trò chuyện. Bé gắn bó với mẹ, suy nghĩ của bé được “mở mang” rất nhiều từ việc bú mẹ. Bé cảm giác được sự bực dọc và lo lắng hoặc sự ngăn cách với mẹ và mối ràng buộc với cái chăn quen thuộc, lúc này chính là “cục cưng” của bé. Đó là tất cả những điều đầu tiên hướng bé đến tính tự ý thức.

Trước khi bé học được cách biểu lộ cảm xúc qua ngôn ngữ, bé sẽ biểu lộ cảm giác, tâm trạng và nhu cầu qua tiếng khóc. Tiếng khóc của bé có thể không giống nhau khi  cố gắng truyền đạt cảm xúc của mình. Vì thế bố mẹ nên lắng nghe thật kỹ những “dấu hiệu” cảm xúc của bé.